Bu gün Soçidə Putin-Əliyev-Paşinyan görüşündə erməni tərəfi hansısa sənədi imzalaya bilər və ya mətbuata deklarativ açıqlama verə bilər. Putinin indi əsas məqsədi dekabrın 15-də Brüsseldə baş tutacaq Əliyev-Paşinyan görüşünün əhəmiyyətini azaltmaqdır.

Hərçənd, Rusiya prezidenti Putin və Avropa İttifaqı Şurasının prezidenti Şarl Mişel arasında son telefon danışığında Əliyev-Paşinyan görüşü də müzakirə mövzusu olub.

Rusiyanın mövqeyi belədir ki, sərhədlərin delimitasiya, demarkasiya məsələsi həll edildikdən sonra kommunikasiya xəttləri açılsın. Güman edirəm ki, Soçidə Putin və Paşinyan arasında baş-başa görüşdə həm bu məsələlər, həm də “3+3” layihəsinə toxunulacaq. O ki qaldı Dağlıq Qarabağın yekun statusuna, Rusiyanın mövqeyi lap əvvəldən məlumdur: Dağlıq Qarabağın yekun statusunun həll edilməsi qeyri-müəyyən vaxta təxirə salınır.

Gördüyünüz kimi, “qeyri-müəyyən” məsələsi bütövlükdə Rusiyanın maraqlarına cavab verir. Bu, o deməkdir ki, status məsələsi həll olunmayınca Dağlıq Qarabağda rus “sülhməramlıları” qalmaqda davam edəcək.

Bu baxımdan, mən məramı sülh olmayan rus hərbçilərinin 4 il sonra Qarabağı tərk edəcəyinə qətiyyən inanmıram-baxmayaraq ki, optimist insanam.

Digər tərəfdən, fikir verirsinizsə, artıq ruslar da “Zəngəzur koridoru” sözünü dilə gətirmirlər. Hətta Rusiya, Azərbaycan və Ermənistanın birgə təşkil etdiyi və 8 raundu keçirilmiş üçtərəfli komissiyanın rusiyalı üzvü Aleksey Overçuk da bunu açıq vurğulayıb. Belə çıxır ki, “dəhliz” sözü əvəzinə “kommunikasiya” və ya sadəcə olaraq, “yol” sözündən istifadə ediləcək.

Məncə, bu bizə də sərf edir, lakin bir halda ki, Laçın koridorunda Azərbaycanın gömrük xidməti fəaliyyətə başlasın. Açığı deyim ki, rusların buna razı olacağına inanmıram. Bunu ona görə deyirəm ki, əgər bizə Zəngəzur üzərindən Naxçıvana gedərkən, erməni postunda yoxlanış olacaqsa, Laçın koridorunda da eyni şey olmalıdır. Yəni, yurisdiksiya təktərəfli olmamalıdır.

Paşinyanın dünənki fikirlərindən belə bir nəticə hasil olur ki, o da anlayır ki, bundan sonra Azərbaycanla müharibə etməyə onun nə gücü var, nə də resursları.

Bundan əlavə, Nikol Paşinyan onu da dedi ki, Dağlıq Qarabağ problemi ərazi yox, hüquq məsələsidir. O, dedi ki, MDB yarananda dövlətlər bir-birlərinin ərazi bütövlüyünü tanıyıblar. Ancaq Paşinyan bu məsələdə doğru danışmır. Bəli, Azərbaycan 1991-ci ildə Alma-Atı müqaviləsinə görə, MDB ilə üzvlük prosesini başlatmışdı. Ancaq Azərbaycan rəsmi olaraq MDB-yə 1993-cü ilin dekabrın 24-də daxil olmuşdu. Belə ki, həmin tarixdə MDB-yə üzvlük sənədi Milli Məclisdə ratifikasiya olunmuşdu.


MDB-dən söz düşmüşkən, Türkmənistan bu “ölü” təşkilatı 2005-də, Gürcüstan 2007-də, Ukrayna isə 2014-cü ildə tərk edib.

Heç Rusiyanın da 9 üzvü olan bu mənasız quruma güvəndiyinə ehtimal vermirəm. Onsuz da Rusiya KTMT və Avrasiya İttifaqı ilə öz vassallarına nəzarət edir.

Paşinyanın bu gün ən böyük arzusu, strategiyası hakimiyyətdə qalmaqdır. Nikolun son seçkidə qazandığı 54% səs onu daha da həvəsləndirdi.

İndi ən ideal variant o olardı ki, Rusiya moderatorluğu olmadan Əliyev və Paşinyan görüşə biləydi. Müsbət haldır ki, artıq hər iki ölkənin müdafiə nazirləri arasında direkt kontaktın olması haqqında razılıq var.

Rusiyanın iştirakı olmadan Əliyev-Paşinyan təmaslarının keçirilməsində hər iki tərəf maraqlı olmalıdır. Elə Aİ-nin təşəbbüsü ilə Brüsseldə keçiriləcək görüşlə bu prosesə start vermək olar.

Daha sonra Əliyev-Paşinyan görüşü üçün ən uyğun məkan Gürcüstanın paytaxtı Tbilisidir. Zənnimcə, Tbilisi variantına Avropa İttifaqı da isti yanaşa bilər. İnanmıram ki, Rusiya Əliyev-Paşinyan görüşünün Tbilisidə baş tutmasını arzulasın.

Ancaq biz qafqazlılar siyasi iradə nümayiş etdirməyi bacarmalıyıq.

Yenə də təkrar etməkdə fayda görürəm ki, Cənubi Qafqazın problemləri Soçidə və ya Moskvada deyil, elə regionun daxilində danışıqlar yoluyla nizamlanmalıdır.

Rusiyadan gələn xeyir gəlməz olsun.

Az çəkmədik ki…

Kamal Əliyev
Siyasi ekspert, beynəlxalq münasibətlər üzrə araşdırmaçı